II wojna światowa
Bitwa o Twierdzę Brzeską – dlaczego Niemcy nie potrafili pokonać Sowietów

przez Gernota Kramer
25 lipca 2021, 18:08

Twierdza Brzeska, obecnie znajdująca się na zachodniej granicy Białorusi, kilkakrotnie walczyła podczas II wojny światowej. W 1941 r. twierdzę zajęły wojska sowieckie. Z powodu notorycznego porozumienia między ZSRR a Niemcami po upadku polskiego ruchu oporu został przekazany Armii Czerwonej. Jednak, jak wiadomo, pakt Hitlera i Stalina nie był początkiem pokojowego współistnienia; Opóźniło to jedynie atak Hitlera na głównego wroga na Wschodzie.

Kiedy Wehrmacht rozpoczynał operację Barbarossa w czerwcu 1941 roku, stara twierdza z XIX wieku była jednym z pierwszych celów. Na pierwszy rzut oka szturm na twierdzę przez niemiecką 45. Dywizję Piechoty nie miał szczególnego znaczenia dla kampanii. Dopiero później, a w niektórych przypadkach dopiero po wojnie, można było zobaczyć, dlaczego Niemcy nie potrafili obalić Sowietów pomimo lekkomyślnego ataku.

przestarzały obiekt

Sam zamek był stary do czasu I wojny światowej. W 1941 roku większość budynków wykorzystywana była wyłącznie jako magazyny. Pozostało jednak miejsce u zbiegu dwóch rzek – Bugu Zachodniego i Mukhavets. Ukształtowanie terenu utrudnia rozstawienie czołgów. Schrony i mury obronne zostały zaprojektowane na potrzeby działań wojennych w XIX wieku, ale nadal zapewniały ochronę obrońcom.

Niemcy rywalizowali z co najmniej 15 000 mężczyzn, a Sowieci mieli około 9 000 do 11 000 mężczyzn stacjonujących wokół twierdzy, a także straż graniczną i setki członków rodziny.

II wojna światowa

Legenda Stalingradu – Za katastrofę odpowiadali nie tylko Hitler, ale i jego generałowie

27.04.2021

Niemcy przygotowują się do ataku artyleryjskiego. Na jego rozkaz część garnizonu wyrwała się z zamku. W teorii była to decyzja słuszna, w praktyce zła – bez twierdzy jedyne słabo uzbrojone siły zostały otoczone przez Niemców. Naruszono również teren twierdzy, ale już pierwszego dnia walk obrońcom udało się odeprzeć osiem niemieckich ataków.

W nocy 23 czerwca Niemcy wycofali się z twierdzy, by ponownie ostrzeliwać ich z artylerii. Prawie 2000 Sowietów przyjęło następną ofertę pójścia do niewoli. Pozostałe siły mocno przejęły kontrolę nad częściami twierdzy.

Silny opór wokół fortu wschodniego

Dowódca 45. Dywizji Piechoty gen. dyw. Fritz Schleiber tak pisał o walce o wschodnią twierdzę: „Tu nie można było posuwać się tylko piechotą, bo świetnie zorganizowany ogień karabinów i karabinów maszynowych z pozycji głębokich armat i Podkowa w postaci obu zbliżyli się, rozwiązanie było tylko jedno: zmuszenie Sowietów do poddania się przez głód i pragnienie.” Opór we wschodniej twierdzy mógł zostać przełamany dopiero, gdy niemieccy pionierzy zdetonowali minę pod tą częścią twierdzy. Niemiecki ksiądz Rudolf Gschopf: „W uporczywych bitwach stopniowo udawało nam się zajmować jedno stanowisko obronne za drugim. Garnizon tak zwanego „domu oficerskiego” na centralnej wyspie już nie istniał, z wyjątkiem samego budynku … Opór trwała, dopóki ściany budynku nie zostały zniszczone i spłaszczone przez silniejsze wybuchy”.

II wojna światowa

Bitwa pod Dubnem – Armia Czerwona chciała zatrzymać niemiecką ofensywę z 3000 czołgów

Bitwa żołnierzy Armii Czerwonej połączyła siły niemieckie, ale nie miała żadnych implikacji strategicznych. Pierwszej nocy Niemcy mogli korzystać z ważnych dróg i linii kolejowych. Jednak problem, że niemiecka ofensywa ostatecznie się nie powiodła, był już tutaj widoczny. Wola oporu zwykłego żołnierza sowieckiego trwała nadal w beznadziejnej sytuacji, ponieważ pozostali przeciwnicy poddaliby się i walki trwałyby do końca. Iluzja „podludzi” eksplodowała na początku kampanii. Generał porucznik Schleiber zauważył, że „Rosjanie w Brześciu Litewskim walczyli zaciekle i uparcie. Wykazali się doskonałym wyszkoleniem piechoty i wykazali się niezwykłą gotowością bojową”. Oficjalny opór załamał się 30 czerwca. Obrońcy powstrzymywali Niemców przez ponad tydzień.

duży opór

Ogólnie obraz wyglądał inaczej: Wehrmacht posuwał się bardzo szybko, z powodu chaosu i braku organizacji nie było spójnej obrony z tyłu. Niemcy schrzanili swoje zwycięstwa i niezliczonych więźniów. Ale już pierwsza konfrontacja w Brześciu mogła im pokazać, jak uparta jest obrona kraju i ile strat będzie kosztować natarcie. Ówczesny chaos zatopił to, co później stało się największą radziecką legendą wojny. Bo nawet po oficjalnym zakończeniu walk nie wszyscy żołnierze poddali się. Walki trwały dalej w labiryncie piwnic i korytarzy pod zamkiem. Poszczególne grupy przeżyły ponad 30 dni bez zapasów i jedzenia, nawet bez wody. Ich walka przez długi czas przeszła niezauważona, dopiero gdy akta 45. Dywizji Piechoty wpadły w ręce Armii Czerwonej, zauważono, że zachodnia granica nie zawaliła się jak domek z kart. Kiedy natarcie Armii Czerwonej ponownie dotarło do Brześcia, odnaleziono ostatnie heroiczne litery obrońców wyryte w ścianach piwnic.

„Umrzemy, ale nie opuścimy zamku”.

„Umieram, ale się nie poddam. Żegnaj ojczyzno”.

Narodziny sowieckiej legendy

Nie tylko relacjonując desperacki upadek sił sowieckich latem 1941 r., Los stał się centralną bohaterską historią dla Sowietów i został wzmocniony, by bronić twierdzy przez kilka miesięcy. Śmiała możliwość, bo zamek faktycznie upadł po ośmiu dniach i nic się nie zmieniło, tylko dlatego, że niektórzy żołnierze byli uparci w bunkrze. Podobnie jak literatura towarzysza Niemców, ale także literatura aliantów zachodnich, sowieccy pisarze lat 50. nie pozwolili jej zatrzymać z powodu braku źródeł. Twórcza wyobraźnia pomogła wypełnić luki, więc opór został przedstawiony w 3D.

Walka o twierdzę w reżyserii Konstantina Simono („Żyjący i umarli”) osiągnęła poziom światowej literatury i została sfilmowana w 2010 roku w filmie „Burza na Twierdzy Brzeskiej”. Film oferuje sceny akcji i niespodzianki, które trzeba zobaczyć z mieszanką przedwojennego życia na zamku i prześladowań z czasów stalinowskich. Od tego czasu nieruchome obrazy z filmu wielokrotnie pojawiały się w sporach jako fałszywe obrazy okrucieństw.

Po zakończeniu walk twierdzę zajął 307. batalion policji niemieckiej. W ciągu 14 dni zginęło 4000 żydowskich mężczyzn oraz około 400 komunistów i sowieckich urzędników.

Przeczytaj także:

Bitwa pod Dubnem – Armia Czerwona chciała zatrzymać niemiecką ofensywę z 3000 czołgów

Dom Pawłowa – Jak sierżant niemieckiej drużyny był przetrzymywany przez sześćdziesiąt dni

Próba ratowania żołnierzy Wehrmachtu pod Stalingradem nie powiodła się

Rżew 1942 – Dlaczego dawno zapomniano o „młynek do mięsa” na froncie wschodnim?

Kłopoty z rosyjskim filmem wojennym: Bohaterskie czyny nie istniały