Niemcy i Polska znacznie zanieczyszczają klimat spalaniem węgla brunatnego. Wschodnie kraje związkowe sprzeciwiają się wcześniejszemu wyjściu.

Rząd federalny sygnalizacji świetlnej „idealnie” zdecydował się na odejście od węgla w latach 2038-2030. Tak mówi umowa koalicyjna między trzema partiami. Analiza opublikowana obecnie przez brytyjski think tank pokazuje, jak znaczące może być to przyspieszenie. Pokazuje, że dziesięciu największych emitentów dwutlenku węgla w Unii Europejskiej to wszyscy opalani węglem, z Niemcami i Polską na czele listy. Sześć elektrowni znajduje się w Niemczech.

W 2022 r. tylko dziesięć największych elektrowni odpowiadało za jedną czwartą wszystkich emisji z sektora energii elektrycznej w Unii i za 13 proc. emisji CO2 zarejestrowanych w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji (ETS). W ten system zaangażowane są duże przedsiębiorstwa elektrowni, przemysłu i lotnictwa, łącznie dotyczy to ponad 10 000 stacji.

W 2022 r. sektor energetyczny odpowiadał za 739 mln ton dwutlenku węgla, czyli około połowę wszystkich emisji ETS. Około 60 procent tego było spowodowane przez węgiel. Dwie trzecie z tego pochodziło z Niemiec i Polski.

Trzy firmy odpowiadają za 30 procent emisji dwutlenku węgla w Unii Europejskiej

Siedem stosów węgla znajdowało się w pierwszej dziesiątce każdego roku przez ostatnią dekadę, a polska elektrownia Bełchatów jest na szczycie listy. Niemieckie zakłady Boxberg, Neurath i Niederaussem znajdują się w następujących miejscach. Dziewięć z dziesięciu elektrowni pracuje na węglu brunatnym, który charakteryzuje się szczególnie wysoką emisją dwutlenku węgla. Głównymi źródłami emisji są tylko trzy firmy: RWE z Niemiec, PGE z Polski i EPH z Czech; Razem wytwarzają 30 procent dwutlenku węgla wytwarzanego przez sektor energii elektrycznej w Unii Europejskiej. „Elektrownie węglowe są częstym przestępcą na brudnej liście UE”, powiedziała analityk Ember, Harriet Fox, dodając: „Im szybciej Europa pozbędzie się wytwarzania energii z węgla, tym lepiej”.

Trend jest w tym kierunku, ale paryskie cele klimatyczne wciąż wymagają przyspieszenia. Wytwarzanie energii elektrycznej z węgla brunatnego i kamiennego nadal dominuje w emisjach w UE, ale widoczne są spadki; Emisje dwutlenku węgla w sektorze będą w 2022 roku o 40 procent niższe niż dziesięć lat temu.

Tu ciekawostka: mimo obaw, że Europa powróci do wykorzystania węgla na dużą skalę w związku z kryzysem cen gazu wywołanym wojną ukraińską, wzrost ten jest ograniczony. Emisje dwutlenku węgla wzrosły tutaj o sześć procent w porównaniu z 2021 r., ale pozostają poniżej poziomu z 2019 r.

Według analizy Ember, dwa największe kraje węglowe UE, Niemcy i Polska, odnotowały spadki w ciągu ostatniej dekady, odpowiednio o 37 procent i 12 procent. Ponieważ Republika Federalna zamierza wycofać się z niej do 2030 r., chociaż na zachodzie republiki już o tym postanowiono, jej udział w emisji dwutlenku węgla będzie się zmniejszał. „Polska wkrótce stanie się największym emitentem w Unii Europejskiej, jeśli nie zmieni kursu” – powiedział Fuchs. „Niemcy robią postępy w zmniejszaniu swojej zależności od węgla, ale Polska jeszcze nie zaczęła”.

„Niestety liczby potwierdzają obraz ostatnich lat: kilka elektrowni opalanych węglem brunatnym dominuje na liście źródeł o największej emisji w Europie” – skomentował badanie ekspert ds. energii, profesor Bao U-Ui z Europejskiego Uniwersytetu we Flensburgu. Fabryki EPH działające we wschodnich Niemczech pozostają jednymi z najbardziej szkodliwych dla klimatu w Europie. „Uporządkowane wycofywanie energetyki opalanej węglem brunatnym na Łużycach pozostaje priorytetem polityki klimatycznej”.

Aby osiągnąć termin 2030 r., rząd federalny musi osiągnąć porozumienie z czeskim holdingiem EPH i wschodnimi landami Niemiec w sprawie wcześniejszego zamknięcia tam hałd węgla brunatnego. Obserwatorzy oczekują porozumienia politycznego przed wakacjami.

Eksperci wzywają do „uporządkowanego wyjścia” na Łużycach

Wzorem dla tego będzie porozumienie, jakie federalny minister gospodarki Robert Habeck (Grenz) osiągnął z grupą RWE. Negocjacje będą jednak prawdopodobnie trudniejsze niż te z operatorem kopalni odkrywkowych węgla brunatnego w Dolnym Renie, ponieważ np. Łużyce są strukturalnie słabsze niż dotknięte nimi regiony na zachodzie. Państwami węgla brunatnego na wschodzie są Brandenburgia, Saksonia i Saksonia-Anhalt.

Reiner Hasselov (CDU), premier Saksonii-Anhalt, określił ostatnio odejście od węgla na wschodzie jako nierealne. Powiedział, że wycofywanie węgla i energii jądrowej oraz wycofywanie gazu z rurociągów doprowadzi do niedoborów energii. „Po prostu nie jest wyjaśnione, w jaki sposób chcemy osiągnąć samowystarczalność energetyczną” – skrytykował Hasselov.

Z drugiej strony nie można wykluczyć wcześniejszego wyjścia premiera Brandenburgii Dietmara Wojdka (SPD). „Wycofujemy węgiel – im więcej, tym lepiej – ale wycofujemy uporządkowany proces” – powiedział pod koniec zeszłego roku. Transformacja powinna dać gospodarce dobre możliwości i obejmować „rozsądne ceny energii elektrycznej”. Jeśli w 2032 roku elektrownie węglowe nie będą nam już potrzebne, chętnie je zamkniemy. (…) Nie będziemy tu palić węglem dla zabawy i pieniędzy.

Partia Zielonych opowiada się za elektrowniami gazowymi, które są „gotowe na wodór” jako alternatywą dla elektrowni opalanych węglem brunatnym. Są to systemy, które wytwarzają energię elektryczną początkowo poprzez spalanie gazu, a później wodoru. Według badań Partii Zielonych w Bundestagu NRD ma stać się regionem produkcji ekologicznego wodoru. Doświadczenie i infrastruktura sieciowa mogą być wykorzystane, ponieważ węgiel brunatny jest spalany do dziś. „Ten wpis zabezpiecza niezliczone miejsca pracy w sektorze energetycznym” – twierdzi strona ekologiczna.