Mało kto go zna. Jednak to on doprowadził do końca marzenie Hitlera o „ostatecznym zwycięstwie”: Marian Rejewski, urodzony w 1905 roku w Brombergu w Niemczech, jest obecnie z zawodu polskim matematykiem. Rejewski od najmłodszych lat znał niemiecką kulturę i język, był pracownikiem polskiego wywiadu. Na rok przed przejęciem władzy przez Hitlera on i kilku jego kolegów zhakowali wewnętrzne mechanizmy niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma I”, dalej nazywanej po prostu „Enigma”. W rezultacie, na długo przed niemieckim atakiem we wrześniu 1939 r., polski rząd został poinformowany o dużej części tego, co szykuje się na jego zachodniej granicy – ale nie robiąc nic z tym, o tragedii XX wieku i być może tragedii wielu tajnych służb .

Latem 1929 Marian Rejewski, wyposażony w legendarne stypendium polskiego wywiadu, spędził kilka miesięcy w Getyndze, gdzie niewątpliwie studiował „matematykę aktuarialną” i około Katolickie Stowarzyszenie Studentów „Palatea” Nawiąż kontakty w środowisku akademickim. Kiedy w 1939 roku wybuchła wojna, to właśnie grupy katolików z Getyngi zapewniły Rejewskiemu i jego kolegom możliwość dotarcia do Anglii przed inwazją Wehrmachtu bez niepokoju, m.in. poprzez znalezienie schronienia w klasztorach i powiatach w Rumunii i we Francji, o czym później donosiła córka Rejewskiego.

Starszy agent Secret Service

Od 1930 Rejewski studiuje matematykę na Uniwersytecie Poznańskim i pomyślnie ukończył kurs dekodowania organizowany przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Następnie przeniósł się do Sekcji BS4, wydziału odpowiedzialnego za Niemcy, jako pełnoetatowy pracownik Secret Service. Busen, który był pod administracją niemiecką od 1793 do 1918 roku, zapewniał dobre możliwości rekrutacji niemieckojęzycznych agentów, co później stało się kluczowe dla wojny. Niedaleko uczelni odsłonięto w 2007 roku stelę upamiętniającą zmarłą w 1980 roku Marianne Rygoski. Dopiero niedawno doceniono jego dokonania w Polsce, m.in. w rodzinnym Brombergu, gdzie robił notatki jako pomnik na ławce. jeden spiż obok niego rzucający kłamstwa Enigmy.

Ten „tajemnica” (co pochodzi z greki i oznacza „zagadkę”) został opracowany w 1923 roku przez Artura Scherpiusa i szybko został rozpoznany przez niemieckie wojsko, przez co szybko zniknął z rynku. Niedługo wcześniej polski wywiad zdobył go, ale początkowo niewiele mu to przydało, ponieważ modele wojskowe znacznie różniły się od tych dostępnych bezpłatnie. „Dopóki Rejewski nie dokonał przełomu pod koniec 1932 r., a tajemnice wykorzystywane w niemieckiej służbie bezpieczeństwa również zostały rozszyfrowane” – mówi historyk Uwe Puschner z Wolnego Uniwersytetu w Berlinie. Zagadki, z którymi kontaktowały się władze, ambasady i jednostki wojskowe wczesnej Republiki Weimarskiej (1919-1933), a które dziś czekają na zainteresowanych zwiedzających ekspozycje Muzeum Heinza Nixdorfa w Paderborn, składają się głównie z trzech połączonych ze sobą elementów: klawiatury do wprowadzania znaków tekstowych Normalny, jednostka szyfrująca i panel lampy wyświetlający tajne znaki. Przewody przeszły przez enkoder, składający się z cylindrów, przy czym przewody wewnętrzne są ważne, ponieważ określają sposób kodowania liter.

Wywiad francuski pomógł Polakom

Rozszyfrować je pomogły francuskie służby specjalne, które za pośrednictwem niemieckiego uciekiniera zdobyły ważne dokumenty operacyjne dla Enigmy. Podczas gdy Francuzi i Brytyjczycy niewiele z tego skorzystali, niemieckie dokumenty dysydentów były na wagę złota dla łamaczy szyfrów dotyczących Mariana Rygoskiego. Ponieważ pomogli opracować okablowanie do przełączników Enigma. Historyk Buchner wyjaśnia: „Polacy opracowali w tym celu specjalną metodę, tzw. „tachometr”, dzięki której klucz odkryli mechanicznie. Do tego czasu został zastąpiony indywidualnym szyfrem każdej wiadomości z 1938 r., wskazującym na przygotowania Hitlera do wojny, mimo wszystkich pokojowych przemówień w jego propagandzie. W czerwcu 1934 r. polskiemu wywiadowi udało się wysłuchać rozkazów egzekucyjnych wobec szefa SA Ernsta Röhma i jego towarzyszy broni jednocześnie z agencjami niemieckimi, co Warszawa uznała za wyraźny sygnał ostrzegawczy przed tym, co miało nadejść.

Tuż przed wybuchem wojny, pod koniec lipca 1939 r. polski wywiad przekazał swoje ustalenia dotyczące Enigmy Brytyjczykom i Francuzom na spotkaniu w Lesie Kapati w Piri na południe od Warszawy. Przy pomocy polskich prac przygotowawczych zachodni alianci od około 1940 roku mogli coraz głębiej zagłębiać się w tajne sieci komunikacyjne Wehrmachtu, Reichsmarine, Sicherheitsdienst (SD), SS, a przede wszystkim odpierać niemiecką wojnę powietrzną na Wielkiej Brytania. Alianci byli w stanie rozszyfrować około 2,5 miliona niemieckich wiadomości radiowych, w tym wiele dotyczących zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Udana inwazja aliantów na Normandię w czerwcu 1944 roku nie byłaby możliwa bez pracy Marianne Rygosky. „Wojna byłaby inna, a przede wszystkim dłuższa i bardziej krwawa, gdyby polski wywiad nie opublikował potajemnie gałęzi, z której po półtorej dekadzie upadło imperium Hitlera” – przekonuje Sven-Felix Kellerhoff.

Ucieczka do Londynu

Kiedy wybuchła wojna, Marian Rejewski i jego koledzy uciekli do Londynu przez Rumunię, Francję i Algierię, gdzie nie brali udziału w kontrwywiadu, prawdopodobnie ze względów bezpieczeństwa, i zamiast tego kontynuowali pracę naukową. Czego opinia publiczna prawie nie wie: Polska wiedziała więcej o planach wojennych Hitlera niż niektórzy niemieccy wojskowi i politycy, którzy rzadko byli wtajemniczeni we wszystko, w tym minister spraw zagranicznych Rzeszy Joachim von Ribbentrop, amerykański prokurator generalny w 1946 r. Proces głównych zbrodniarzy wojennych w Norymberdze Wędrujący Posłańcy Hitlera nazywali go ironicznie „Chłopcem Marnotrawnym”. I któremu Hermann Göring, w końcu zastępca Hitlera, twierdził, że „nie ma nic do powiedzenia”. Wiadomości radiowe z niemieckich łamigłówek rozszyfrowanych przez aliantów były ważnym dowodem w Norymberdze na rozkaz Hitlera i jego współpracowników, uważany za tajny, dotyczący eksterminacji. Zaprzeczanie i zaprzeczanie nie wystarczały już, aby uniknąć nieuchronnej kary śmierci, którą ostatecznie wykonano w kilkunastu przypadkach.