domradio.de: Kościół katolicki w Polsce oskarżany jest o działalność na rzecz nacjonalistyczno-konserwatywnej partii Prawo i Sprawiedliwość. Czy Kościół w Polsce dał się zniewolić politycznie?

Marco Vitke (dziennikarz): Przede wszystkim w przypadku nowego polskiego kardynała Grzegorza Reisa ważne jest rozróżnienie pomiędzy ocenami moralnymi zgodnymi z nauką Kościoła a polityką partyjną za amboną.

Konkretnie dylemat tego rozróżnienia staje się jasny w dwóch przypadkach: Jeżeli, jak to miało miejsce ostatnio, ksiądz podczas nabożeństwa twierdzi, że wybory wygrają Niemcy lub Polska, dla słuchaczy jest oczywiście w tym kontekście jasne, że takie stwierdzenie nie ma nie poprze wyborów opozycyjnej partii PO, którą oskarża. Prawo i Sprawiedliwość zmierza w stronę Berlina.

Z drugiej strony kardynał Reis podkreśla, że ​​krytyka aborcji czy restrykcyjnej polityki imigracyjnej jako wypowiedzi duchowieństwa w kwestiach moralnych będzie akceptowalna, o ile będzie wyrażana poza Mszą św. Nasuwa się tu pytanie, czy wytyczenie takich granic nie uchyla się w pewnym stopniu od pytania, czy Kościół powinien być polityczny i – jeśli tak – w jaki sposób.

domradio.de: Ale co dokładnie się wydarzyło, co spowodowało, że Kościół w ogóle spotkał się z taką krytyką?

Vitke: Po pierwsze, w Polsce istnieje zdrowa sieć konserwatywnych organizacji pozarządowych, fundacji i mediów, których interesy polityczne są zbieżne z interesami Kościoła. W tym kontekście często wymieniany jest wpływowy politycznie ksiądz redemptorysta i potentat medialny Tadeusz Ridzik, który prowadzi dużą katolicką stację telewizyjną i gazetę codzienną Radio Marija.

Ale Kościół to tylko jeden potężny gracz w tej konstelacji, obok PiS czy Orlin Energy. Jest to często krytykowane, zwłaszcza w tym kraju. Jeśli spojrzeć na początki Republiki Federalnej, sytuacja nie różniła się zbytnio od CDU, która podobnie miała bazę konserwatywnych mediów i instytucji chrześcijańskich, chociaż była bardziej ekumeniczna.

Wielu krytyków w Polsce, w tym katolików, szczególnie niepokoją takie przypadki, jak pojawienie się Jarosława Kaczyńskiego w Częstochowie przed Narodowym Sanktuarium Jasnogórskim przed mszą pielgrzymkową w Radiu Maria latem. Kardynał Rees również skrytykował to. Krytycy w Polsce narzekają przede wszystkim na pomieszanie sacrum i polityczności.

Innym przykładem jest podręcznik Konferencji Episkopatu Polski: w tym podręczniku Episkopat Polski wzywa katolików do głosowania zgodnie z wartościami cywilizacji życia, rodziny i gospodarki, która nie zabija. Było to słodko-gorzkie dla niektórych krytyków, którzy uważali, że wierni zostali dokooptowani politycznie.

Jednak w tej krytyce pomija się także kluczowy temat, jakim jest relacja władza–kościół, która po upadku monarchii pozostała niejasna. Można by powiedzieć, za Böckenförde, Hartmutem Rosą, czy ostatnio kardynałem Reinhardem Marxem, że demokracja potrzebuje religii – ale nie jest określona precyzyjna relacja, jaką należy realizować, nie tylko w Polsce.

domradio.de: Jak zareaguje polski Kościół, jeśli zwycięży opozycja?

Vitke: Tendencja ta, skierowana w stronę papieża Franciszka i w duchu kardynała Reisa, z pewnością będzie krytykować planowaną liberalizację prawa aborcyjnego, ale być może nie tak ostro, jak krytykuje bardziej konserwatywnych biskupów, takich jak abp Jędrászewski z Krakowa.

Dodaje się także, że nie zabierał on głosu przed wspomnianą mszą pielgrzymkową, kiedy mówiono, że nowo mianowany wicepremier RP promuje swoją partię. Nieporozumienia mogą dotyczyć obietnic wyborczych Donalda Tuska, takich jak uproszczona zmiana płci.

W 2017 r. przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Godecki skrytykował reformę sądownictwa PiS. Od tego czasu niektóre media, jak Gość Niedzielny, zdystansowały się, oferując m.in. platformę konserwatywnej partii Liberalno-Socjalistycznej tzw. PiS.

Mniej rygorystyczna polityka imigracyjna prawdopodobnie również zgodziłaby się z częścią Kościoła, chociaż kwestia ta nie jest tak centralna w Kościele polskim, jak w Kościele niemieckim. Jeśli państwo opiekuńcze ucierpi pod rządami Tuska, Kościół będzie je krytykować.

domradio.de: Czy istnieje odpowiednie środowisko katolickie, które jest w konflikcie z PiS?

Vitke: Środowisko tak, ale ma znaczenie tylko z umiarem. W sektorze medialnym mamy chociażby wspomniany już tradycyjny górnośląski tygodnik „Gość Niedzielny” czy miesięcznik „Więź”, który określa się jako „otwarty prawosławny”, a który został założony wówczas przez pierwszego niekomunistycznego prezydenta Tadeusza Mazowieckiego.

Jest jeszcze bardziej liberalna partia Tegodnik Pozicne i niektóre kluby intelektualistów katolickich – także podzielone politycznie.

Jest jednak mało prawdopodobne, aby ta grupa miała decydujący wpływ na wybory; Tak naprawdę w przyszłości będzie coraz częściej znajdował się na pierwszej linii frontu – podobnie jak w ogóle polski Kościół. Z jednej strony będzie musiała w wielu kwestiach krytykować potencjalny rząd obecnej opozycji. Z drugiej strony PiS prawdopodobnie będzie próbował to wykorzystać na swoją korzyść.

Wywiad przeprowadził Tobias Frick.