Jak napisał kiedyś szwajcarski pisarz Max Frisch, tragedią Polaków jest ich geografia. Odpowiednia ocena.

Urodzony w 1949 r. i wykształcony w Polsce Holkar Michael postrzega swoją książkę jako popularną naukową analizę polskiej polityki zagranicznej między pierwszą a drugą wojną światową. Okładkę książki zdobi fotografia recepcji Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie. W ciągu czterech lat – od odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. do określenia granic i wyboru prezydenta w grudniu 1922 r. – przez drzwi przeszło ośmiu ministrów spraw zagranicznych z rzędu. Już sam ten fakt świadczy o bardzo skomplikowanej sytuacji, w jakiej znalazła się Polska. W kolejnych latach w Ministerstwie Spraw Zagranicznych nastąpiło jeszcze pięć zmian.

Po 123 latach obcych rządów, podzielonych między Prusy/Niemcy, Austrię i carską Rosję, Polska odzyskała niepodległość 11 listopada 1918 r. i wróciła do Europy. Kluczową rolę odegrał w tym Józef Piłsudski (1867-1935), nadal czczony w Polsce jako legenda. Wewnętrznie podzielony kraj, charakteryzujący się bardzo zróżnicowanym rozwojem społeczno-gospodarczym i kulturalnym w różnych regionach, musiał wspólnie się rozwijać. Niezbędne było również zabezpieczenie stałych granic. Na początku lat dwudziestych wybuchła wojna z Rosją Sowiecką. We wszystkich konfliktach usprawiedliwieniem była ochrona mniejszości narodowych.

Zachodnią granicę Polski wyznaczył kończący I wojnę światową traktat wersalski, który wszedł w życie w styczniu 1920 r. Piłsudski wyznaczył na głównego negocjatora endeckiego Romana Dymowskiego (1864–1939), właściwie jednego ze swoich politycznych rywali. Udało się. Polska otrzymała większość prowincji poznańskiej i zachodnich części Prus Zachodnich z dostępem do Morza Bałtyckiego. Jednak określenie Gdańska jako samodzielnego miasta, które zgłosiło się do Ligi Narodów, a także referendum na Górnym Śląsku w 1922 r., które dało Polsce największą część górnośląskiego regionu przemysłowego, dostarczyło przyszłego materiału wybuchowego. W stosunkach polsko-niemieckich. Tymczasem na Wschodzie Rewolucja Październikowa spowodowała historyczną eksplozję, a następnie krwawą wojnę domową w Rosji. Wierząc w zwycięstwo kontrrewolucji „Biali” nad „Czerwonymi”, Zachód narysował tak zwaną linię Curzona jako tymczasową linię demarkacyjną na mapie w grudniu 1919 roku. Wynegocjowany dwa lata później traktat pokojowy w Rydze z 1921 r. ostatecznie ustalił granicę polsko-sowiecką z Rosją 150 kilometrów na wschód.

Spośród wielu polskich ministrów spraw zagranicznych najdłużej służył Józef Beck (1894–1944), powiernik Piszczyka. Jego nazwisko jest ściśle związane z „Zasadą Równości” od 1926 roku. Oznaczało to, że Niemcy i Związek Radziecki nie miały neutralności ani sojuszu przeciwko sobie. Autor widzi w tym iluzję niezależnej polityki zagranicznej. Rzeczywiście, koncepcja ostatecznie zakończyła się fiaskiem, a pakty o nieagresji z odpowiednimi stronami ostatecznie nie były warte papieru, na którym zostały napisane. Ogólnie Holger Michał ocenia polską politykę zagraniczną jako stabilną, stabilną i przewidywalną. Jeden wyjątek: polska okupacja Olsa w 1938 roku, która wstrząsnęła opinią publiczną, gdy Czechosłowacja została zmiażdżona przez hitlerowskie Niemcy. W rezultacie Polska przesunęła się w kierunku nazistowskiej dyktatury w polityce zagranicznej, która wywierała presję na sojusz Francji z Polską.

Irytujące jest to, że Holkar Michael od czasu do czasu wpada na stare sowieckie sposoby myślenia, które poważni historycy już dawno załamali się w ciągu ostatnich kilku dekad. Widać to w rozdziale „Pakt o nieagresji wobec Polski”, przyjaznym komentarzu do „Tajnego protokołu dodatkowego” do paktu Hitler-Stalin z 23 sierpnia 1939 r. Na wypadek wojny. Autor zauważa, że ​​dokument ignoruje prawo międzynarodowe, ale jednocześnie podtrzymuje sowieckie uzasadnienie, że okupacja wschodniej Polski przez Armię Czerwoną miała na celu ochronę ludności białoruskiej i ukraińskiej. Nie wspomniał o katastrofalnych skutkach dla Polaków mieszkających na wschodzie kraju, którzy stanowili tam 40 procent ludności podczas inwazji Czerwonego Krzyża na trzy tygodnie przed inwazją niemiecką. Na Syberię i do Kazachstanu deportowano 1,5 miliona polskich mężczyzn, kobiet i dzieci, a na rozkaz Stalina w Katyniu zginęło 4 tys. polskich oficerów. W sumie było też od 22.000 do 25.000 polskich oficerów okupacji i rezerwy.

Jeśli spojrzymy na bibliografię, to można zauważyć, że autor opiera się na publikacjach z lat 70. i 80., ale niestety nie ma nowych książek z ostatniej dekady. Pożądana byłaby lista osób, ponieważ wymieniana jest duża liczba nazwisk, aby przeglądać odsyłacze podczas czytania. Szkoda, że ​​nie wykorzystano żadnych materiałów kartograficznych, zwłaszcza dotyczących konfliktów granicznych, wytyczenia i przebiegu granic oraz konfliktów zbrojnych.

Holger Michael: Między wojnami. Polska polityka zagraniczna 1919–1939. Wydanie wschodnie, 416 s., twarda okładka, 30 €.