Polska może opuścić Unię Europejską. Szczególnie ekonomiści ostrzegają przed konsekwencjami. Dlaczego Polexit może zaszkodzić wszystkim krajom UE?

Mistrz świata we wzroście, cud gospodarczy Wschodu, motor gospodarczy kontynentu – nawet trzeźwi ekonomiści od lat opisują sukcesy polskiej gospodarki najwyższymi notami.

Nie bez powodu. PKB wzrósł trzykrotnie od przełomu tysiącleci. Bezrobocie spadło z około dwudziestu do trzech procent. Na ubiegły rok rząd po raz pierwszy od 1989 r., zanim kryzys koronacyjny zmienił podstawę pracy, planował w swoim budżecie zero czarnych. Ale Polsce udało się też pokonać pandemię lepiej niż większość partnerów UE. Ze stratą na poziomie 2,7% PKB kraj znalazł się w pierwszej piątce. Niemcy zanotowały minus 4,8 proc.

Wszystko to znacząco zwiększyło pewność siebie Warszawy. Niedawno prezes Narodowego Banku Polskiego Adam Głabiński w odpowiedzi na spór z Komisją Europejską dotyczący praworządności stwierdził: „Chcą nas szantażować pieniędzmi. Ale możemy zapewnić nam dynamiczny rozwój nawet bez finansowania z UE. ” Prezes banku centralnego, który jest blisko rządu, wyjaśnił także, jak sobie to wyobraża: „Pieniądze UE to przede wszystkim pożyczki. Ale możemy go zabrać także w inne miejsca. Polska jest teraz na tyle silna gospodarczo, że „wszyscy dadzą nam pieniądze”. Głabiński nie musiał nawet wypowiadać słowa Chiny, aby wśród niektórych komentatorów wywołać fantazje o „wycieczce do Azji”.

Ryzyko „Brexitu”: spór między Komisją Europejską a polskim rządem zbliża się do kulminacji

Tłem jest długotrwały spór pomiędzy Komisją Europejską a prawicowo-nacjonalistycznym rządem PiS w Warszawie. Niedawno wydany wyrok lojalnego wobec PiS Trybunału Konstytucyjnego przyniósł konflikt na nowy poziom eskalacji. Dlatego prawo krajowe ma pierwszeństwo przed przepisami europejskimi. W ten sposób Polska jeszcze bardziej zaogniła konflikt z Unią Europejską. Bo w Brukseli widzą to odwrotnie i mówią o ataku na Unię Europejską jako wspólnotę prawną, a więc na fundamenty Unii.

Spór Polski z Unią Europejską nasilił się już we wrześniu ze względu na nazistowskie porównania i retorykę oporu. Aby przekonać Polskę do kapitulacji, Komisja opiera się przede wszystkim na sankcjach finansowych. W szczególności wypłata pomocy na odbudowę była od miesięcy utrudniona z powodu korony.

W funduszu jest aż 57 miliardów euro, do których Polsce ogólnie przysługuje. „Jeśli będzie to próba szantażu finansowego, zareagujemy bardzo elastycznie” – zadeklarował premier PiS Mateusz Morawiecki przed rozpoczynającym się wczoraj w Brukseli szczytem UE. Jednak większość analityków uważa to za mistyfikację. Nikt nie wątpi w rosnącą siłę polskiej gospodarki. Ale „brak pieniędzy z Corona Fund będzie oznaczać większy deficyt, czyli większe zadłużenie, albo wyższe podatki i cięcia w innych wydatkach” – tłumaczy warszawski ekonomista Sławomir Dodik.

Potencjał „Polexitu”: Polska wykorzystała fundusze UE efektywniej niż jakiekolwiek inne państwo członkowskie

Ale PiS za wszelką cenę chce uniknąć tej drugiej opcji. Do wzrostu popularności partii Jarosława Kaczyńskiego w decydujący sposób przyczyniła się kosztowna polityka społeczna. Po dojściu do władzy w 2015 roku PiS po raz pierwszy w Polsce wprowadził zasiłek na dziecko, podniósł płacę minimalną, obniżył emeryturę do 67 lat i zmniejszył obciążenie podatkowe młodych ludzi. Teraz planuje kolejną ofensywę polityki społecznej w formie swoistego „Nowego Ładu” – a już myśli o wyborach w 2023 r. Planowane korzyści jednak kosztują. Jeśli rząd nie chce obciążać lokalnej gospodarki, musi pozyskać kredyty. Problemem dla PiS będzie z pewnością brak funduszy unijnych.

Tym bardziej, że nie da się uniknąć przyszłych inwestycji w technologie neutralne pod względem emisji CO2, w elektromobilność, cyfryzację czy czasami niestabilny system opieki zdrowotnej – podkreśla Lars Gutheil. „Finanse z Brukseli są kluczem do wielu planowanych inwestycji w Polsce” – mówi szef Niemiecko-Polskiej Izby Przemysłowo-Handlowej (AHK Polska). Niedawne badanie gospodarcze przeprowadzone przez AHK wśród ponad 400 międzynarodowych inwestorów doprowadziło do jednoznacznego wniosku: członkostwo Polski w Unii Europejskiej jest absolutną przewagą lokalizacyjną kraju numer jeden.

Dla około 93% inwestorów znacznie zwiększa to atrakcyjność. To nie jest przypadek. Przecież Polska od lat jest nie tylko największym odbiorcą netto UE. Zmieniające się rządy potrafiły także efektywniej niż którekolwiek inne państwo członkowskie wykorzystać dostępne zasoby.

„Polexit”: wyjście Polski z Unii Europejskiej byłoby szkodliwe dla wszystkich krajów UE

„Decydującym punktem jest dostęp do rynku wewnętrznego UE, zwłaszcza biorąc pod uwagę sytuację w sercu Europy” – wyjaśnia Gothel, prezes AHK. „Jeśli chodzi o szlaki dostaw i łańcuchy wartości, Polska odgrywa znaczącą rolę, zwłaszcza w porównaniu z Niemcami”. Było to widoczne także podczas pandemii korony. Przy wolumenie około 123 miliardów euro niemiecko-polski handel w 2019 r. osiągnął niemal najwyższy poziom w historii – pomimo tymczasowego zamknięcia granic.

Dzięki tym wartościom w oczach ekonomistów jasne jest, że spór między Warszawą a Brukselą jest szkodliwy dla wszystkich zaangażowanych w Europie stron. W szczególności dyskusję wokół możliwości Brexitu uważa się za destrukcyjną, ponieważ destabilizuje podmioty gospodarcze. „Dla kraju tak centralnie położonego w Europie i tak zintegrowanego z łańcuchami dostaw szkody wynikające z opuszczenia rynku wewnętrznego byłyby tak ogromne, nie tylko dla Polski, ale dla całej UE, że wyrządziłyby poważne szkody” – wyjaśnia Prezydent AHK Gothel.” Nie do pomyślenia z ekonomicznego punktu widzenia, polieksyt jest automatycznie zakazany.” (Ulrich Kröckel)

Dopiero niedawno Austria i Luksemburg wezwały UE do zareagowania „w każdy możliwy sposób” na naruszenia w sporze prawnym z Polską.