Z perspektywy byłego ministra spraw zagranicznych Jacka Czaputowicza praworządność w Polsce jest gorsza niż na Węgrzech. Szczególnie krytycznie odniósł się do prawa głosu i wykorzystania plebiscytów do decydowania o kwestiach kampanii.

Jego w poniedziałek Rzeczpospolita W opublikowanej opinii Saputovic skrytykował zaplanowane przez rząd referendum ogólnokrajowe na 15 października, w tym samym dniu co wybory parlamentarne, jako nielegalne.

Referendum w sprawie imigracji i trzech kwestii zaplanowano na dzień wyborów powszechnych.

„Polska, podobnie jak Węgry, organizuje wybory i referenda tego samego dnia” – zauważył, odnosząc się do węgierskiego referendum w 2022 r. w sprawie treści związanych z LGBTQ+.

Jednak sytuacja w Polsce jest „bardzo zła”.

Polskie prawo wyborcze charakteryzuje się „przemocą strukturalną”, która – zdaniem Szabutowicza – jest „bardziej naganna z demokratycznego punktu widzenia niż słusznie krytykowany system węgierski”. Będzie to niewątpliwie miało wpływ na międzynarodową ocenę wyborów – dodał.

PiS „winny własnego prawa”

Podobnie jak na Węgrzech, połączenie wyborów i referendów w Polsce pomaga wcisnąć pewne kwestie do debaty przedwyborczej i zwrócić szczególną uwagę na kampanię obozu rządzącego – stwierdził.

Istnieją jednak znaczne różnice pomiędzy systemami wyborczymi obu krajów. Węgry posiadały oddzielne listy wyborców do wyborów i referendów, a głosy nieważne nie były uwzględniane przy liczeniu głosów.

W Polsce liczy się także głosy nieważne, zatem jedyną możliwością odrzucenia referendum jest niegłosowanie. Dodatkowo, w wyborach i referendum będzie prowadzony wspólny rejestr wyborców, zatem oba głosy nie będą mogły zostać oddane oddzielnie. Zapobiega to wymknięciu się spod kontroli sondaży ze względu na niski poziom frekwencji.

Czaputowicz przytoczył wypowiedź Jerzego Kwaśniewskiego, członka prorządowej ultrakonserwatywnej organizacji Ordo Uris, która monitorowała referendum na Węgrzech. Zdaniem Kwaśniewskiego, jeśli warunkiem koniecznym, aby referendum było obowiązkowe, była wystarczająca frekwencja, nie należy go sztucznie zawyżać.

„Każdy obywatel ma prawo do głosowania w wyborach i ma indywidualny wybór, czy wziąć udział w referendum” – napisał. „Odmowa przyjęcia karty do głosowania lub zatajenia jej ułatwia oszustwo” – dodał.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka, wyborca, który odmówi przyjęcia karty do głosowania, może czuć się niekomfortowo. Oznacza to, że boją się głosować zgodnie ze swoimi myślami.

Może to stanowić naruszenie polskiego kodeksu karnego, który penalizuje „wykorzystywanie stosunku przysługi” w celu zmuszania ludzi do głosowania w określony sposób – dodał były minister.

„Państwo polskie nie chroni już prawa obywateli do tajnego głosowania, aby mogli głosować zgodnie ze swoją wolną wolą, nie będąc pod wpływem czynników zewnętrznych. „Wykorzystuje przemoc strukturalną i wykorzystuje strach obywateli przed rzeczywistymi lub potencjalnymi represjami” – stwierdziło. Saputowicz, który nazwał państwo „przestępczym w sensie prawa, które tworzy”, opisał machinę.

Czaputowicz, politolog i profesor Uniwersytetu Warszawskiego, był ministrem spraw zagranicznych w rządzie PiS w latach 2018–2020. W tym czasie Polska była już w sporze z instytucjami UE w wielu kwestiach, zwłaszcza w sprawie kontrowersyjnych reform sądownictwa.

PiS izoluje Polskę w Europie

Latem Jarosław Kaczyński, lider rządzącej konserwatywnej partii Prawo i Sprawiedliwość (PiS), zapowiedział referendum w sprawie przyjmowania migrantów w ramach proponowanej przez UE reformy migracyjnej i azylowej. Polska i Węgry to jedyne kraje, które odrzuciły kompromis krajów UE.

Następnie rząd dodał trzy kolejne pytania. Opozycja od początku krytycznie odnosiła się do referendum, zwłaszcza ze względu na sformułowanie pytań, które sugerowały rządowi prawidłowe odpowiedzi.

Pytania, które 15 października należy zadać Polakom, to przyjmowanie nielegalnych migrantów, wyburzenie muru na granicy z Białorusią, prywatyzacja majątku państwowego i podniesienie wieku emerytalnego.

„To jest referendum polityczne. „PiS niewiele dba o umysły Polaków, skupia się jedynie na tworzeniu odpowiedniej narracji politycznej i skupianiu się na istotnych kwestiach” – powiedział EURACTIV poseł opozycyjnej Platformy Obywatelskiej (PO) Michał Szczerba.

Ryszard Legutko, eurodeputowany PiS i współprzewodniczący Europejskiej Partii Konserwatystów i Reformatorów odpowiedział, że referendum uwypukliło ważne dla Polaków kwestie. Każda decyzja podjęta na podstawie referendum może zostać cofnięta po dojściu do władzy obecnej opozycji.

Według Ankieta Od Kantara dla nadawcy prywatnego TVN 53 proc. Polaków obawia się, że polityka zagraniczna PiS może odizolować Polskę od UE. Przeciwnego zdania jest 41 proc.