drNiektórzy znają to od dzieciństwa, inni od kota sąsiada: często nie jest łatwo wspiąć się na szczyt drzewa – ale bezpieczne zejście może być trudniejsze. W zależności od wielkości, wagi i anatomii zwierzęta wyewoluowały różnorodne techniki wspinaczkowe. Amerykańska grupa badawcza porównała obecnie technologię stosowaną u dwóch gatunków naczelnych oraz anatomię ich stawów barkowych i łokciowych i być może prześledziła pochodzenie bardzo elastycznych ludzkich stawów.
„Obracające się ramiona i wyciągnięte łokcie, które pozwalają ludziom dosięgnąć wysokiego stojaka lub rzucić piłkę, mogły wyewoluować jako naturalny układ hamulcowy u naszych przodków z rzędu naczelnych, ponieważ musieli po prostu wydostać się z drzew i nie umrzeć” – wyjaśnia pierwszy autor Luke Fanning swoje spostrzeżenia w oświadczeniu opublikowanym w czasopiśmie.Królewskie Towarzystwo Otwartej NaukiOpublikowane badanie.
Wspinaczka jest wielkim wyzwaniem fizycznym, szczególnie dla cięższych gatunków małp człekokształtnych i wczesnych ludzi, ponieważ wymaga więcej energii i zwiększa ryzyko upadku. „W naszej dziedzinie od dawna uważa się, że małpy wspinają się na drzewa, a w literaturze zasadniczo brakowało sposobu, w jaki wydostały się z drzewa” – dodaje Jeremy de Silva, współautor badania i profesor antropologii w Dartmouth College. Zignorowaliśmy drugą połowę tego zachowania”.
W ramach swoich badań naukowcy porównali anatomię i zachowanie podczas wspinaczki sadzy mangabej (Circocybus attis), mały gatunek małpy, stosunkowo lekki, z którym współistnieją szympansy (pantroglodyci;) są większe, cięższe i blisko spokrewnione z nami, ludźmi. Zespół wykorzystał analizę matematyczną i oprogramowanie statystyczne do analizy filmów i zdjęć dzikich szympansów z Ugandy i małp mangabey z Wybrzeża Kości Słoniowej. Krajobraz i roślinność są podobne na obu obszarach obserwacyjnych, dzięki czemu dane są porównywalne. Ponadto naukowcy porównali szkielety dwóch głównych gatunków, szczególnie pod względem stawów barkowych i łokciowych.
Wielkie małpy mogły wyewoluować bardziej elastyczne ramiona niż inne gatunki małp, takie jak spokojne małpy mangabey
Źródło: Luke Fannin, Dartmouth
Odkryli, że oba gatunki poruszają się bardzo podobnie podczas wspinaczki na szczyt: ramiona i łokcie znajdują się zwykle blisko ciała. Jednak gdy schodzili, różnili się między sobą: szympansy wyciągały ręce wysoko nad głowę, aby chwycić się gałęzi – tak jak ludzie używają drabiny – i jako pierwsze wspięły się po pniu ze względu na swój duży ciężar.
Kąt wyprostu barków był u szympansów średnio o 14 stopni większy podczas schodzenia niż podczas wchodzenia, a staw łokciowy był u szympansów obrócony o 34 stopnie na zewnątrz. Z kolei w przypadku nieco jaśniejszej mangi sadzy różnice były minimalne: 4 stopnie lub mniej. Zdaniem profesora antropologii Nathaniela Dominy’ego powodem tego jest fakt, że opadanie musi nie tylko przeciwdziałać grawitacji, ale także zwalniać. Wyciągnięcie ramion zmniejsza ryzyko upadku i przesuwa środek ciężkości ciała.
Ta zmodyfikowana technika wspinaczki jest możliwa dzięki zmianom anatomicznym kończyn przednich. Nasi pierwsi przodkowie wyewoluowali w dużej mierze swobodnie obracający się przegub kulowy w ramieniu i mniej skostniały łokieć z krótszą kością łokciową. Chociaż sprawia to, że struktura barków i ramion jest mniej stabilna, znacznie zwiększa zakres ruchu. Dla kontrastu, Sooty Mangabey nadal miał budowę ciała podobną do czworonogów, takich jak koty i psy, z wydatną kością łokciową podtrzymującą ramię w kształcie litery L oraz panewką w kształcie gruszki umożliwiającą niewielki obrót.
Elastyczne złącza mają zalety
Naukowcy twierdzą, że zwiększona elastyczność stawów dała szympansom i naszym wczesnym przodkom inne korzyści. Nie mogli po prostu wspiąć się na drzewa przez bezpieczną noc, a następnie bezpiecznie wrócić na ziemię w ciągu dnia. Nowa anatomia dała im także możliwość rzucania włócznią lub kamieniem, aby się chronić lub zdobyć pożywienie.
„Zejście z drzewa stwarza anatomiczne warunki dla czegoś, co wyewoluowało miliony lat później. „Kiedy rozgrywający NFL rzuca piłką, zawdzięczamy ten ruch naszym przodkom, małpom” – podsumowuje de Silva.
