Być może to przypadek, że Polska ze wszystkich miejsc była w tym roku bijącym sercem kraju z mnóstwem filmów i wydarzeń. Festiwale Dedykowany filmom Europy Środkowo-Wschodniej.

Z jednej strony stało się to dzięki dwóm wielkim ludziom polskiego kina. Najsłynniejszy polski reżyser Andriej Wajda Niedawno obchodził swoje 90. urodziny, a Wiesbaden uhonorowało starego polskiego mistrza kinematografii hołdem.

„Nachtblende” Żuławskiego z Romy Schneider

A także młodszy kolega Andrzej ŻuławskiZmarł w lutym w wieku 75 lat, a festiwal uczcił jego pamięć, pokazując jego słynny film „Mix of the Night”. Głównym bohaterem tegorocznej retrospektywy był Juliusz Machulski, przedstawiciel średniego pokolenia polskich filmowców.

Filmy polskie Należała także do najbardziej twórczych wkładów w poszczególne sekcje programowe tegorocznego festiwalu. Czy możesz podsumować te nowe produkcje? „Polska to zbyt duży kraj, żeby o nim wspominać” – stwierdziła Ewa Mazeerska w wywiadzie dla Deutsche Welle, łagodząc oczekiwania zachodnich obserwatorów co do zwięzłych i przejrzystych rankingów.

Wiele filmów – wiele tematów

Mazeerska jest jedną z czołowych światowych znawczy kina polskiego i Europy Wschodniej, od dawna wykłada historię filmu na uniwersytecie w Wielkiej Brytanii. W tym roku jest członkiem jury festiwalu. Oczywiście nie wolno jej rozmawiać z prasą na temat filmów, które musi obecnie recenzować. Ale może w ogóle o polskim kinie.

„Jest tak wiele różnorodnych nowych polskich filmów o tak różnych nurtach, że nie można powiedzieć, że istnieją Jeden „Duży temat” – mówi Mazierska, a nieco później dodaje: „Historia to bardzo ważny temat, polskie kino zawsze słynęło z filmów historycznych, zwłaszcza tych o II wojnie światowej”.

Filmy o wielkiej wojnie

Polskie kino jest już bardzo skupione na tych latach – mówi Mazierska – także ze względu na Wajdę, „dyrektora polskiej szkoły”. Polscy reżyserzy często poruszali tematy cierpień Polaków podczas II wojny światowej. Oczywiście chodziło także o główne linie konfliktu w tej wojnie, wokół Polaków i Niemców. „I o cierpieniu Żydów” – dodaje Maserska. Z drugiej strony konflikt z Rosjanami jest tematem nowszym.

Odwiedzający festiwal w Wiesbaden byli zachwyceni polską pracą konkursową pt. „Pieśń syreny” Agnieszki Smoczyńskiej: musicalem w stylu horroru ze śpiewającymi syrenami i wampirami. „W Polsce nigdy nie było musicali grozy” – reżyserka przedstawiła swój film w Wiesbaden, chytrze nawiązując do wpływu zmarłego w 1996 roku reżysera Krzysztofa Kieślowskiego. Smoczyńska zaskoczyła publiczność, gdyż Kieślowski uważany jest za jednego z najbardziej szanowanych twórców filmowych na kontynencie (w tym… m.in. film „Trzy kolory: niebieski” z Juliette Binoche).

Nieokiełznana filmowa orgia – jako reakcja na wylęgające się kino artystyczne

Każdy, kto widział „Pieśń syreny”, szybko zrozumiał, o co chodzi urodzonemu we Wrocławiu w 1978 roku reżyserowi. „Pieśń syreny” pozostawia wszystkich Poprawność polityczna, śmiało porzuca wszelkie reguły gatunkowe, porzuca moralność i ignoruje żywe i filozoficzne kino Kieślowskiego. Dwoje rockowych dzieci z morza, które w „Sirenengesang” swoją awanturniczą postawą przypominają polską wersję rosyjskiego filmu „Pussy Riot”, symbolizują swego rodzaju wyzwolenie nowego polskiego (żeńskiego) kina.

Taki powinien być film taki jak „Sirengesang”. Prawicowi konserwatyści i neonacjonaliści W Polsce, która niedawno trafiła na pierwsze strony gazet w Europie ze względu na swoje „reformy dziennikarskie i sądownicze”, mogłoby to być przerażające. Być może jest jednak jeszcze za wcześnie, aby interpretować takie filmy jako reakcję na prawicowe przesunięcie Polski. „Filmy fabularne nie potrafią tak szybko reagować na obecną sytuację, jedyne są dokumentalne” – mówi Ewa Mazierska.

„Mniej kina politycznego”

Ale filmoznawczyni z pewnością widzi głęboką zmianę we współczesnej kinematografii w swoim kraju: „Myślę, że polscy filmowcy starają się być mniej polityczni”. Nie sądzi też, że bieżące wydarzenia polityczne znajdą duże odzwierciedlenie w filmach nadchodzących lat: „Rządy przychodzą i odchodzą, a gdyby nakręcili film o obecnym rządzie i go dokończyli, to na premierze mógłby być już nieaktualny, bo przestarzały.” „To inny rząd”.

Mazeerska z pewnością widzi punkty łączące stare pokolenie reżyserów z nowym pokoleniem reżyserów – i podaje tego przykład. „Czerwony pająk” Marcina Koszałki, który można zobaczyć w tegorocznym konkursie goEast, wpisuje się w kinową tradycję takiego reżysera jak Jerzy Skolimowski.

W tegorocznym programie znalazł się „Czerwony Pająk”. Film słusznie otrzymał nagrodę dla najlepszego reżysera. Początki Koszałki sięgają 1967 roku, kiedy w Krakowie zimą panowały mroźne temperatury. W mieście panuje zamieszanie: seryjny morderca jest na wolności. Młody student podąża jego ścieżką, ale nie zgłasza się na policję. Rozpoczyna się niepokojący związek obu mężczyzn – tajemniczy i fascynujący film.

Nowa kolekcja polskiego kina

„Czerwony pająk” zainspirowany przypadkiem historycznym to potężna i mroczna medytacja na temat przemocy, zbrodni i namiętności, znakomicie zagrana i sfotografowana. Wspaniały film, który – obok „Sirengesangu” – reprezentuje nowy wymiar współczesnej polskiej kinematografii.

Ewa Mazierska jest współautorką książki „Nouvelle Vague Polonaise? – W poszukiwaniu przemijającego zjawiska w historii kina”, wydanej niedawno przez wydawnictwo Schüren-Verlag. Autor: Margarete Wasch i Niemiecki Instytut Filmowy we Frankfurcie, ISBN 978-3-89472-925-7.

11. edycja festiwalu „filmPOLSKA” w Berlinie (20-27 kwietnia) poświęcona jest obecnie polskiemu kinu. Zostaną tam pokazane nowe i stare filmy z Polski, a także zorganizowana zostanie retrospektywna wystawa reżysera Jerzego Skolimowskiego.