Albo nie aura A teraz wojna na Ukrainie – niemiecka gospodarka i wielu obywateli jęczy z powodu finansowych konsekwencji tego podwójnego wariata. Rosną ceny gazu ziemnego, oleju opałowego i benzyny, podobnie jak ceny pszenicy i innych artykułów spożywczych. W rezultacie inflacja rośnie do bezprecedensowego poziomu.

Rząd federalny zdecydował się na podjęcie działań na dużą skalę – dla firm i prywatnych gospodarstw domowych. Zrozumiałe jest, że przy tak szybkiej reakcji w trudnej sytuacji nie wszystko idzie optymalnie, ale warto przyjrzeć się działaniom bliżej, bo to też pokazuje, jak czynniki psychologiczne, szczególnie w Niemczech, często prowadzą do źle ukierunkowanych polityk .

Przyjrzyjmy się najpierw pakietowi pomocy dla firm. Z ekonomicznego punktu widzenia z pewnością sensowna byłaby pomoc firmom w sytuacji kryzysowej, gdyby nie można było uchronić się przed kryzysem, na przykład dlatego, że nikt nie spodziewał się kryzysu, lub gdyby podstawowe obszary gospodarki mogły wpaść w tarapaty w jakimś innym sposób („większy” niż nieudany”).

Rząd posługuje się argumentem „zbyt dużej porażki” w odniesieniu do krótkoterminowych linii kredytowych KfW Oferta dla firm energetycznych. Możesz to zrozumieć z ekonomicznego punktu widzenia. W dalszych działaniach jednak rolę odgrywa nieoczekiwany argument kryzysowy – ale czy rzeczywiście wytrzymuje próbę?

Gwałtowny wzrost cen niektórych towarów nie był bynajmniej wyjątkowy, ponieważ firmy nie miały zabezpieczać się przed takimi wahaniami cen. Na przykład w latach 2007/2008 miały miejsce podobne skoki cen. Jeśli państwo pomaga w takich sytuacjach, firmy są zachęcane do mniejszego zarządzania ryzykiem w przyszłości i wolą wykorzystać utrzymywane w ten sposób rezerwy gdzie indziej, np. do osiągania większych zysków. Nie musisz być socjalistą, żeby myśleć, że to źle.

Ponadto odpowiednie środki pomocy są przeznaczone wyłącznie dla przedsiębiorstw z sektorów energochłonnych i energochłonnych, a niektóre z nich koncentrują się na bardzo konkretnych sektorach, w szczególności w przemyśle chemicznym, szklarskim i stalowym. Konkretnie oznacza to, że państwo decyduje, które obszary są szczególnie dotknięte. Oczywiście nie zawsze tak będzie.

Oznacza to jednak również, że niektóre sektory chronione przez państwo mają mniejszą presję na dostosowanie się niż inne: znalezienie sposobów na oszczędzanie gazu dla firmy z tych sektorów przyniesie efekt przeciwny do zamierzonego, na przykład w porównaniu z firmami z innych sektorów. Może to oznaczać, że oszczędności nie są zapisywane tam, gdzie jest to łatwiejsze, ale tam, gdzie państwo pomaga mniej.

Jednak bardziej problematyczne niż środki wsparcia dla przedsiębiorstw są te, które mają na celu odciążenie obywateli: tutaj może wejść do gry przysłowiowe nawadnianie. Pracownicy i dzieci otrzymują jednorazową stałą kwotę, aby zrekompensować wzrost kosztów ogrzewania. Jest więc jasne, że tylko niewielka jego część faktycznie dociera do miejsca, w którym ma to sens – to znaczy do tych, którzy w innym przypadku musieliby zamrozić.

Bądźmy szczerzy: zdecydowana większość obywateli odczuje ból związany ze wzrostem kosztów, ale nie ucierpi w rezultacie. Chętnie przyjmowany jest prezent od państwa w wysokości 300 euro (+100 euro na dziecko), ale nie służy on zapobieganiu prawdziwemu cierpieniu.

Politycy oczywiście nie są tak głupi, jak ludzie lubią być filmowani. Dlaczego więc rozdzielają pieniądze w źle ukierunkowany sposób? I tu pojawia się psychologia: załóżmy, że rząd wypłaca stały dodatek na ogrzewanie tylko tym, którzy tego potrzebują. Ale kto jest „potrzebujący”, nie można dokładnie określić. Zawsze jest ktoś, kto nie dostaje oferty, ale potrzebuje jej trochę bardziej niż ktoś inny, kto ją dostaje.

Na podstawie takich indywidualnych przykładów można by wtedy określić środek jako „niesprawiedliwy”. W naszym społeczeństwie, gdzie sprawiedliwość jest często rozumiana jako indywidualna sprawiedliwość i równość, byłoby to fatalne dla polityków. My, jako obywatele, jesteśmy również częściowo winni, jeśli politycy unikają tego problemu i wolą rozdawać pieniądze za pomocą konewki.

Kolejna pułapka psychologiczna czeka, gdy podatek energetyczny zostanie obniżony: ogromna obniżka podatków w wysokości 29,55 centów/litr w dużej mierze zrekompensuje poprzedni wzrost cen benzyny o około 30 centów/litr spowodowany wojną na Ukrainie. To w dużej mierze eliminuje obecną zachętę do oszczędzania paliwa. To jest problem, bo oczywiście byłoby lepiej dla nas wszystkich, gdyby konsumpcja spadła.

Jednak wycofanie się z tego środka będzie trudniejsze: podwyżka podatku energetycznego, która następnie doprowadzi do skoku cen benzyny, stanie się zupełnie niepopularna. Z psychologii wiemy, że ludzie postrzegają straty jako znacznie silniejsze niż zyski. Politykom nie będzie więc łatwo ponownie zakończyć ten środek.

Zniżka na transport publiczny jako alternatywa dla samochodu wydaje się być wyjściem, czyż nie ma biletu 9 euro? Niestety bilet 9 euro jest też typowym przykładem dobrodusznego działania rządu, którego efekty są nieco wątpliwe: ci, którzy i tak korzystają z komunikacji miejskiej, po prostu oszczędzają i częściej korzystają z pociągu na podróż A może więcej autobusów zamiast jeździć na rowerze. Jeśli nie korzystasz z transportu publicznego, ponieważ nie ma dla Ciebie wygodnego transportu, nie będziesz w stanie tego zmienić, nawet jeśli autobus i pociąg nagle staną się prawie bezpłatne.

Spowoduje to jedynie mniejszą liczbę podróży samochodem dla tych, którzy wcześniej unikali transportu publicznego ze względu na koszty. Ponieważ jednak oferta nie jest rozszerzana jednocześnie, w najgorszym przypadku pierwsze doświadczenia z autobusami i pociągami są negatywne: jeśli są one całkowicie zatłoczone dzięki niskim cenom.

Ostatecznie pod koniec trzech miesięcy cena wzrasta do poprzedniego poziomu, co jest wyraźnie odbierane jako strata. Najważniejsze jest to, że bardziej umiarkowana, ale trwała redukcja kosztów i więcej pieniędzy na rozwój transportu publicznego z pewnością byłaby lepszą alternatywą. Ale będzie nudniej i mniej popularnie.

Krótko mówiąc: nie wszystko, co na pierwszy rzut oka wygląda dobrze, jest też dobrze przemyślane. Wiele nowoczesnych pakietów pomocy jest zgodnych z zasadą konewek: pieniądze są wydawane, ale niekoniecznie trafiają tam, gdzie są faktycznie potrzebne.

Psychologia często odgrywa tu kluczową rolę, bo ostatecznie my, elektorat, jesteśmy tylko ludźmi i nie cenimy racjonalnie każdego działania. Politycy tego oczekują i tylko wysokiej jakości media mogą pomóc przezwyciężyć tę sytuację, wskazując na problematyczne aspekty pozornie atrakcyjnych działań rządu.

Inni czytelnicy są również zainteresowani: