„„Rewolucja to przygoda serca” – mówi do mikrofonu legendarny reporter Ryszard Kapuściński (1932-2007). Wywiad telewizyjny odbywa się w jego domu, w biurze, wśród książek i stosów materiałów. Reżyser Andreas Hössli w swoim wysoce politycznym dokumencie „Nagi król – 18 części rewolucji” wielokrotnie konfrontuje się z nim – w wywiadach historycznych i aktualnych Niepokoje w Polsce I w Iran„Być człowiekiem w czasach rewolucji.

Film opowiada historię pisarza Kapuścińskiego, który w 1978 roku wyjeżdża do Teheranu, aby pracować jako reporter Rewolucja irańska Zgłosić. Wydarzenia tam nie dawały mu spokoju – dopóki powstanie stoczniowców w 1980 roku nie zmieniło także jego rodzinnej Polski. Reżyser Housley wielokrotnie przeplata rewolucyjne wydarzenia w obu krajach. Pomiędzy nimi niczym tekstowe pomosty istnieją fragmenty reportaży literackich Kapuścińskiego.

W kręgu tajnych służb

Housley znał osobiście Ryszarda Kapuścińska. W latach 1978–1980 mieszkał jako pracownik naukowy w Warszawie i dużo podróżował po kraju: „Był dla mnie jak przewodnik we wszystkim” – powiedział DW reżyser. Masowe strajki w Polsce, niepokoje rewolucyjne, euforia, która ogarnęła kraj, walka ruchu związkowego o demokrację – Hosley był świadkiem tego wszystkiego z bliska.

Wkrótce zagraniczny dziennikarz, mający także kontakty z działaczami polskiej opozycji, trafia na celownik tajnych służb. Housley dowiedział się, że jest obserwowany, gdy znalazł w polskich archiwach swoje akta pod kryptonimem „Vigorant Hassan” i je przestudiował. W tym imponującym dokumencie swoje poszukiwania dowodów łączy z cytatami z reportaży literackich Kapuścińskiego.

Lata rewolucji irańskiej

W ostatnich latach reżyser kilkakrotnie podróżował do Iranu, aby przeprowadzić badania, przeprowadzić wywiady i nakręcić film. Przyprowadza przed kamerę interesujących historycznie partnerów do rozmów: dziennikarz Paris Rafie, który opowiada o strachu i represjach, pisarz Amir Hassan Jahlatan, który musiał uciekać do Włoch przed zamachami ze strony tajnych służb, młody reżyser Negar Tehseli, który tropi Irańczyków w archiwach fotograficznych po rewolucji 1978 r.

Jak pyta Housli Mohsen Rafiq Dost: Kierowca miał przywieźć do miasta ajatollaha Chomeiniego z lotniska w Teheranie po jego powrocie z wygnania 1 lutego 1979 r. Samochód zepsuł się w środku podekscytowanego tłumu i Chomeini musiał odlecieć helikopterem. Rafik Dost opowiada o tych godzinach, jakby to było wczoraj. Wysoce autentyczny współczesny świadek rewolucji irańskiej, która na początku stycznia 1979 roku wypędziła z kraju poprzedniego władcę, szacha perskiego.

Życie codzienne nadal toczy się w wielkim mieście

Reżyser był trzykrotnie aresztowany w Iranie. Został ponownie zwolniony. Nadal nie wie, która to z wielu tajnych służb Iranu. Świat obrazów, które uchwycił swoim aparatem w tym głęboko religijnym kraju, jest imponujący i niezwykły: artystyczne ujęcia kinowe, pogodne ujęcia twarzy, nocne krajobrazy ulic i ruchliwych ulic miast.

Poszukiwanie „nieskończonego piękna” napędza go: „Sam podchodzę do ludzi i patrzę im w twarz: co się dzieje w ich głowach?” – mówi Housley w wywiadzie dla DW. „Jak ta historia rewolucji wyraża się w oczach, w myślach, a także w tym, co się mówi. Jak historia wyraża się w teraźniejszości – to dla mnie ważny temat”.

Osobiste poszukiwania antyków w Polsce

W Polsce na światło dzienne wychodzi kolejny problem. „Zbierając materiały do ​​tego filmu, poprosiłem o dostęp do akt mojego polskiego wywiadu” – mówi. „Znalazłem szczegółowy, dziwny materiał, będący wyrazem wysokiego stopnia bezsilności, jaka dotknęła aparat państwowy w obliczu zbliżającej się rewolucji”.

Reżyser przed kamerą konfrontuje swoich byłych obserwatorów – aż po byłego szefa polskiego wywiadu, którego lodowate, błękitne oczy, przypominające szklane kule, nie wyrażają żadnych emocji – z pytaniami o sens i konstrukcję filmu. Ogromne urządzenie inwigilacyjne w ówczesnej Polsce.

„To, co mogłem zrobić jako student, było nieproporcjonalne do faktu, że obserwuje się i monitoruje kogoś 24 godziny na dobę” – powiedział w wywiadzie dla DW. „I to, że potrzeba dwunastu funkcjonariuszy przypisanych tylko do tej jednej osoby. Dla mnie to niedorzeczne. To raczej wskazuje, że te tajne służby nie są już zbyt skuteczne”.

„Solidarność”: Początek demokracji w Polsce

Czarno-biały materiał archiwalny, nakręcony przez fotografa Jacka Petryckiego, opowiada o niepokojach politycznych w Polsce na początku lat 80.: „Widzę mężczyzn w grupach w stoczni Gdańskiej, nikt nie skanduje haseł i nie maszeruje protestów na ulicach słychać.” Żadnych uniesionych pięści, tylko zamyślone twarze” – w filmie.

W rozmowie z reżyserem Andreasem Höslim Petrycki wspomniał, że w całym kraju nagle zaczęli rozmawiać o rzeczach, o których do tej pory rozmawiano jedynie za zamkniętymi drzwiami. „Ci pracownicy rozmawiali o cenzurze w Polsce i prawie do strajku, co jest czymś wyjątkowym”. 31 sierpnia 1980 roku podpisano Porozumienie Gdańskie: „To jest godzina zerowa dla niezależnego związku zawodowego zwanego Solidarnością” – to historyczne wydarzenie uczciła prasa zagraniczna. Lider strajku Lech Wałęsa Staje się bohaterem ludowym.

W polskiej telewizji prawie nie ma o tym relacji. W ciągu trzech miesięcy dziesięć milionów robotników i pracowników dołączyło do Solidarności jako członkowie związkowi – prawie jedna trzecia populacji Polski. To było rewolucyjne.

Housley był świadkiem tego okresu zamieszania. „Strajcy zajęli fabryki latem 1980 roku” – wspomina. „Po prostu zostali w fabrykach i nie było żadnych demonstracji ulicznych”. „To była świadoma decyzja, ponieważ dziesięć lat temu wojsko i policja w Polsce otworzyły ogień do protestujących robotników, zabijając setki osób”.

Tłumienie ruchu demokratycznego

Półtora roku później było już po wszystkim: 13 grudnia 1981 roku do okupowanych hut i stoczni wjechały czołgi, a rząd ogłosił stan wojenny. Zakazanie Związku Solidarności i aresztowanie jego przywódców. W sierpniu 1982 r. świadek zakazanej demonstracji w Warszawie sfotografował uciekającego mężczyznę, potrąconego przez wojskową ciężarówkę.

Obrazy masowych protestów w Polsce i Iranie głęboko wryły się w pamięć świata. Odnoszą się do bieżących wydarzeń w Birmie, Hongkongu i gdzie indziej: rewolucyjnych niepokojów dotykających cały świat. Ten dokument pokazuje to bardzo wyraźnie.

„Nagi król. 18 fragmentów o rewolucji” (CH/PL/D, 2021), reż. Andreas Hoesli, od 11 lutego 2021 r. o godz W-Film Kino Online Zobaczmy – 42. rocznica rewolucji irańskiej.