Zielona granica to jeden z najlepszych filmów reżyserki Agnieszki Holland. Jednocześnie jest głęboko znienawidzony przez polskich nacjonalistów.

Amina (Dalia Naus) dostarcza córce wodę deszczową na „zielonej granicy” między Polską a Białorusią Zdjęcie: Biffle Media

Prezydent RP Andrzej Duda ma jednoznaczną opinię na temat dramatu ucieczki „Zielona granica” polskiej reżyserki Agnieszki Holland: „W kinie siedzą tylko świnie” – skomentował emisję filmu w Polsce we wrześniu 2023 roku. To dziwne zdanie znają wszyscy w Polsce. , bo sięga czasów okupacji niemieckiej.Od 1939 do 1945 roku, kiedy to w polskich kinach wyświetlano hitlerowskie filmy propagandowe i kroniki filmowe pt. „Zwycięstwa Wehrmachtu na wszystkich frontach”.

Rymowane ostrzeżenie polskiego podziemia „Tylko świnie siedzą w kinie” uniemożliwiło wielu Polakom szukanie w kinach wytchnienia od okupacyjnej codzienności. Wypowiedź Dudy jest niezwykle zdradliwa i bolesna, zwłaszcza że Holland jest córką ocalałego z Holokaustu i polskiego bojownika ruchu oporu, który walczył o wolność Polski w Powstaniu Warszawskim w 1944 roku.

Film Agnieszki Holland ma charakter polityczny. 75-letni wielokrotnie nagradzany reżyser chce obudzić empatię. Jest oczywiste, że stoi obok Aminy (Dalia Naous) i Bashira (Jalal Al-Taweel), trójki ich dzieci i dziadka (Mohamed Al-Rashi). Rodzina chce podróżować rzekomą „bezpieczną trasą” Białorusi ze zbombardowanej Syrii do Szwecji, gdzie mieszkają już jej krewni. Al-Bashir jest ofiarą tortur. Grube blizny biegły po jego plecach.

Uciekł przed talibami

Sympatyczną postacią jest Leila (Behi Janati Atay), 50-letnia Afganka, która ucieka przed talibami i chce ubiegać się o azyl w Polsce. Jej brat był kiedyś miejscowym pracownikiem Wojska Polskiego w Kabulu. Na lotnisku w Mińsku Laila dołącza do rodziny Aminy i Baszira. W dniu przybycia samochodem ucieczkowym zorganizowanym ze Szwecji dotarli do „zielonej granicy” z Polską.

Szybko jednak okazuje się, że jest to tylko silnie strzeżony płot z drutu kolczastego. Siły bezpieczeństwa białoruskiego gubernatora Łukaszenki wypędzają uchodźców przez tę „zieloną granicę”, bijąc ich pałkami, pozbawiając wszystkich pieniędzy i dolewając wodę pitną do ognia.

Jednak radość z bycia w końcu „w Europie” szybko ustępuje miejsca nowej panice. Bo polska straż graniczna nie jest dużo lepsza. Zamiast rozpocząć uporządkowaną procedurę azylową, ładują uchodźców na ciężarówki i w nielegalny sposób wypychają ich za płot z drutu kolczastego na Białoruś.

Tam już na nich czekają siły bezpieczeństwa Łukaszenki, które nocą wywożą w inne miejsce, wpychają w błoto i zmuszają do przeczołgania się pod drutem kolczastym na polską stronę. jest zimno. Muszą spać na zewnątrz, a kilka dni później, gdy tylko polska straż graniczna je odnajduje, dramat się powtarza.

Holandia nie tylko wzbudza współczucie dla uchodźców, z których każdy ma swoją historię, w większości tragiczną, ale także stara się zrozumieć motywacje działaczy, lokalnych mieszkańców i funkcjonariuszy straży granicznej. Na kilka miesięcy przed rozpoczęciem zdjęć jej ekipa udaje się do Puszczy Białowieskiej, przeprowadzając setki wywiadów, oceniając dokumenty i towarzysząc aktywistom w ich niebezpiecznych nocnych patrolach po zdradzieckim bagnistym terenie.

Opór cywilny

W filmie psycholog Julia (Maja Ostaszewska) przybywa na odosobnione miejsce po zdarzeniu losu w rodzinie, aby nabrać dystansu, ale szybko dołącza do grupy aktywistów. W przeciwieństwie do nich większość działaczy nie mieszka bezpośrednio przy granicy, ale przyjeżdża na Białowieżę, aby spędzić kilka tygodni lub miesięcy z idealizmu, żądzy przygód i woli obywatelskiego oporu.

Niektórzy trzymają się przepisów rygorystycznie, by nie dać policji i straży granicznej pretekstu do kryminalizacji już istniejącej organizacji humanitarnej „Granica” („Granica”), inni zaś podejmują większe ryzyko i wypędzają uchodźców ze „strefy wykluczenia” samochodem. „Do bezpiecznego miejsca, z którego będą mogli samodzielnie kontynuować drogę ucieczki. W Polsce, podobnie jak w większości krajów UE, podlega to przestępstwu „pomagania w ucieczce”.”

Jednak Jula znajduje coraz więcej sojuszników chętnych do pomocy osobom ubiegającym się o azyl, które w dużej mierze nie mają żadnych praw. Ale traci też dobrego przyjaciela, który boi się o jej luksusowe życie i woli przymknąć oczy na cierpienie w jej sąsiedztwie.

„W służbie narodowi”

Jan (Thomas Flossok) to jeden ze strażników granicznych, który ma traktować uchodźców „jak zwierzęta” lub „jak broń Łukaszenki”. To właśnie powiedział im jeden z bossów w filmie. Żona Jana, Kasia (Malwina Bosz), jest w nieuleczalnej ciąży, podobnie jak wiele kobiet wśród uchodźców, które poroniły w wyniku pościgu przez białoruskie siły bezpieczeństwa i polską straż graniczną.

Cassia nie wierzy w to, co napisała gazeta pulsować – Łatwo ich rozpoznać jako czołowych polskich lewicowych liberałów Gazety Wyborczej – Pisze o brutalnych i nielegalnych powrotach. Broni swojego męża, który „nigdy by” czegoś takiego nie zrobił.

Zaczął jednak wątpić w swoją „służbę dla kraju”, nie mógł już spać, zaczął pić i w końcu wszystko jej powiedział. Ponieważ jego koledzy stają się coraz bardziej radykalni, Jan przyjmuje odwrotne podejście i pozwala uchodźcom uciec, gdy tylko nadarzy się okazja.

Kampania nienawiści z prawicy

Podsumowując, Holandia prezentuje zupełnie inną sytuację. Jest 26 lutego 2022 roku, dwa dni po brutalnym ataku Władimira Putina na Ukrainę. Tysiące uchodźców, zwłaszcza kobiet z dziećmi, przekracza granicę z Polską. Chęć pomocy jest ogromna – zarówno w filmie, jak i w rzeczywistości. Jan i inni funkcjonariusze straży granicznej zostali tu przeniesieni i pomagają, gdzie tylko mogą. Jest tam też kilku działaczy granicznych.

W ciągu kilku tygodni Polska, jako pierwszy kraj, który przyjął uchodźców, przyjęła około dwóch milionów ukraińskich uchodźców. Na granicy polsko-białoruskiej nic się nie zmieniło. Obecnie stoi już tylko nowy płot, wysoki na pięć i pół metra, wyposażony w kamery termowizyjne.

Politycy tacy jak minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro z populistycznego, nacjonalistycznego rządu PiS, który sprawował urząd do października 2023 r., na krótko przed premierą filmu rozpoczęli kampanię nienawiści: „W III Rzeszy Niemcy produkowali filmy propagandowe przedstawiające Polaków jako bandytów i mordercy.” „Dziś mają z tego powodu Agnieszkę Holland” – napisał Ziobro na Twitterze.

Lider PiS Jarosław Kaczyński na konferencji prasowej określił film jako „haniebny i obrzydliwy”. Holandia wyraża w filmie swoją „nienawiść do narodu polskiego”. Reżyser, który zdobył Nagrodę Jury za „Zieloną granicę” na Festiwalu Filmowym w Wenecji w 2023 roku, na polską premierę musiał zatrudnić ochroniarzy. Premiera filmu w kilku krajach Europy planowana jest na luty.