Cassini był pierwszy

Jednak to, jak długo istnieje Wielka Czerwona Plama, jak długo istnieje i jak powstała, pozostaje do dziś tajemnicą. Według zapisów astronomicznych Jowisz musiał wykazywać uderzającą ciemną plamę już w XVII wieku. Jednym z pierwszych, którzy opisali tę cechę Jowisza, którą nazwał „stałą plamą”, w 1665 roku był włoski astronom Giovanni Cassini. W kolejnych latach badacze wielokrotnie zgłaszali i mapowali tę dużą owalną plamę.

„Jednak nie jest jeszcze jasne, czy ciemny owal opisany przez Giovanniego Cassiniego w latach 1665–1713 to rzeczywiście Wielka Czerwona Plama” – wyjaśnił Agustín Sanchez Lavega z Uniwersytetu Kraju Basków w Bilbao i współpracownicy. Dlatego teraz szczegółowo ocenili wszystkie historyczne opisy, rysunki i fotografie i porównali je pod względem wielkości, kształtu, przestrzeni i ruchu.

„Bezbłędna” luka w aktach

Rezultat: do roku 1713 na większości wczesnych zdjęć i opisów Jowisza pojawiła się „stała plama”. Wydaje się, że z biegiem czasu wielkość tego miejsca stale się zmniejsza. Jednak od tego czasu miejsce to nagle zniknęło z obserwacji: „Pomiędzy rokiem 1713 a 1831 nie było żadnych raportów ani innych oznak istnienia miejsca burzowego – i to przez 118 lat” – powiedział Sánchez La Vega i jego zespół.

Nawet znani astronomowie, tacy jak Charles Messier i William Herschel, którzy obserwowali Jowisza w tym czasie, odnotowali skupiska burz i kilka mniejszych plam, ale na szerokości geograficznej, na której wcześniej pojawiła się stała plama, nie odnotowano żadnej plamy burzowej. „Biorąc pod uwagę raczej małą średnicę trwałej plamki na rysunkach z lat 1672–1692, ta luka obserwacyjna najprawdopodobniej wynikała z faktu, że plama zniknęła w tym okresie” – napisali astronomowie.

Wielka Czerwona Plama istnieje dopiero od 1831 roku

Dopiero w 1831 roku rysunki historyczne ponownie ukazywały uderzającą owalną burzę. Jak wynika z rysunków historycznych, granice tego obszaru zostały już wyraźnie wytyczone i otoczone ciemnym owalnym pierścieniem. „Obecna Wielka Czerwona Plama istnieje zaledwie od 193 lat” – napisali Sanchez LaVega i jego zespół. Ta nowo utworzona owalna burza stawała się w kolejnych latach coraz bardziej czerwona, a w latach 1872–1876 rozwinęła się także jasna obwódka, która była bardziej widoczna na jednym końcu.

Korzystając z symulacji komputerowych, Sanchez LaVega i jego zespół zrekonstruowali następnie proces powstawania Wielkiej Czerwonej Plamy. Ujawniło to, że w przeciwieństwie do Saturna, połączenie supercyklonów lub antycyklonów nie wystarczy, aby utworzyć tornado wielkości Wielkiej Czerwonej Plamy. Zamiast tego silne uskoki wiatru pomiędzy sąsiadującymi gromadami burzowymi Jowisza prawdopodobnie spowodowały powstanie gigantycznej owalnej burzy.

To uskok wiatru występuje, ponieważ gazy na północ od Wielkiej Czerwonej Plamy pędzą na zachód z prędkością ponad 50 metrów na sekundę, a na południe od niej na wschód z prędkością ponad 40 metrów na sekundę. W regionie przygranicznym powoduje to turbulencje, które mogą powodować powstawanie płaskich, wydłużonych owalnych komórek burzowych – wyjaśnia zespół. Według nowej symulacji, kiedy te komórki burzowe kurczą się, przyspieszając swój napływ do wewnątrz, pozostają wystarczająco stabilne, aby utworzyć długowieczne tornado wielkości i kształtu Wielkiej Plamy.

Czy wielka czerwona plama zanika?

Od 1831 roku gigantyczny cyklon jowiszowy istnieje stale – ale nie pozostaje niezmieniony. W porównaniu do poprzedniego stanu, duża czerwona plama stała się mniej owalna i zauważalnie mniejsza. W 1879 roku jej długość wynosiła 39 tysięcy kilometrów, dziś zaś wynosi zaledwie około 14 tysięcy kilometrów i jest niemal okrągła, jak wyjaśniają astronomowie. Ale co to oznacza dla przyszłości Wielkiej Czerwonej Plamy?

„Od tego czasu Wielka Czerwona Plama skurczyła się, a jej prędkość obrotowa wzrosła” – wyjaśniają Sánchez-Lavega i współpracownicy. „W rezultacie nabrał spójności i konsekwencji oraz stał się bardziej zaokrąglony”. Nasuwa się pytanie, jak mały może być huragan bez rozproszenia się – podobnie jak jego poprzednik, stałe miejsce obserwowane przez sondę Cassini.